در محيط پيچيده و پيش بيني ناپذير زنجيرة تأمين، تلاش براي كاهش ريسك ممكـناست به كاهش يا افزايش ديگر ريسك ها بينجامد ؛ ازاين رو شناسايي ريسك هاي زنجيرة تـأمينو روابط بين آنها ضروري است و به راهبرد مؤثرتر و جامع تر كـاهش ريسـك منجـر مـي شـود . هدف اين تحقيق شناسايي و استخراج ساختار روابط ريسكهاي بالقوة زنجيرة تـأمين اسـت . در اين مقاله، با مرور پيشـين ة پـژوهش و براسـاس نظرخـواهي از خبرگـان، دوازده ريسـك اصـليزنجيرة تأمين صنعت پتروشيمي شناسايي شد، سپس با استفاده از فرايند مدل سـازي تفسـيري- ساختاري روابط بين ريسك ها استخراج و در نهايت اعتبار مدل از طريق مـدل سـازي معـادلاتساختاري آزمون شد. نوآوري اين پژوهش تركيب رويكـرد مـدل سـازي تفسـيري- سـاختاري ومعادلات ساختاري اسـت. نتـايج نشـان داد كـه ريسـك هـاي محـيط خـارجي زنجيـرة تـأمين(ريسكهاي طبيعي، سياسي- اجتماعي، خط مشي و اقتصاد كلان) در سطوح پـايين مـدل قـرارمي گيرند و بيشترين اثر را بر ديگر ريسك ها دارند و عامل ظهور و تشديد ريسـك هـاي محـيطصنعت (بازار محصـول و رقابـت، بـازار نهـاده هـا و ارتباطـات و همكـاري) و محـيط سـازماني( ريسكهاي عملياتي، مالي، راهبردي، تعهد و فرهنگ سازماني و كاركنان) به شمار ميروند.
در سال هاي اخير ريسك هاي پيش روي محيط كسب وكار به دليل افزايش برون سپاري ها، جهاني شدن زنجيره هاي تأمين، چرخة كوتاه تر عمر محصول و افزايش روابط بين تأمين كنندگان بيش از گذشته افزايش يافته (واگنر و نشات، 2010؛ كريستوفر و همكاران، 2011) و زنجيره هاي تأمين را آسيب پذيرتر ساخته است. مديريت ريسك زنجيرة تأمين به شناسايي منابع بالقوة ريسك زنجيـرةتأمين و به كارگيري اقدام مناسب به منظور اجتناب از آسيب پذيري زنجيرة تأمين كمـك مـي كنـد(يوتنر، 2005). رويكرد به مديريت ريسك زنجيرة تأمين بايـد رويكـردي رسـمي و سـاختاريافتهبه منظور شناسايي، تحليل و كاهش ريسك باشد. شناسايي ريسك ها، اولين قدم در تدوين فرايند مديريت ريسك زنجيرة تأمين است.
شناسايي روابط علت و معلولي بين ريسك ها به دليل تأثيرات پنهان يك ريسك مشـخص بـاديگر ريسك ها مهم است (چوپرا و سودهي، 2004). از آنجـا كـه تـلاش بـراي كـاهش ريسـكممكن است به كاهش يا افزايش ديگر ريسـك هـا بينجامـد ، بـا تشـخيص روابـط متقابـل بـينريسك هاي بالقوة زنجيرة تأمين، موازنة بين راهبرد هاي مختلف درك مي شود. بنابراين دسـتيا بي به تصويري كلي از ريسك هاي زنجيرة تأمين و روابط بين آنها ضروري است و به راهبرد مـؤثرترو جامعتر كاهش ريسك منجر مي شود.
صنعت پتروشيمي كه حلقة اتصال بين صنعت نفت و صـنايع ديگـر اسـت، بـا جريـان رو بـهرشدي از ريسك رو بهروست و هر گونه اختلال در زنجيرة تأمين اين صنعت، به كمبود مواد اولية اساسي و در نتيجه اخـتلال در صـنايع وابسـته ماننـد صـنايع شـيميايي، لاسـتيك و پلاسـتيك،نيمه هادي ها، خودروسازي و … منجر مي شود. يكي از نگراني هاي در حال رشـد مـديران صـنعتپتروشيمي، ريسك هاي زنجيرة تأمين پيچيده و پيش بيني ناپذير بودن اين صنعت است.
در اين شرايط، شناسايي ريسك هاي زنجيرة تأمين صنعت پتروشيمي ايران و شناخت ساختار روابط بي ن آنها به بهبود راهبردهاي مديريت ريسك در اين زنجيره كمك شاياني مـي كنـد . ايـنپژوهش با تكيه بر نظر هـاي خبرگـان صـنعت و دانشـگاه و بـا اسـتفاده از رويكـرد مـدلسـازيتفسيري-ساختاري در پي ارائة شناختي بهتر از روابط ريسك ها در سطوح مختلف زنجيرة تـأمين پتروشيمي است. مقاله بدين صورت سازماندهي شده اسـت : ابتـدا بـا مطالعـة پيشـينة تحقيـق ونظرخواهي از خبرگان، ريسك هاي زنجيرة تأمين صنعت پتروشيمي شناسـايي شـده و سـپس بـااستفاده از فرايند ISM روابط بين ريسك ها استخراج و در نهايت به كمك مدل سـازي معـادلاتساختاري اعتبار مدل از نظر آماري آزمون مي شود.